Üsküdar Üniversitesi ile SODİMER iş birliğiyle gerçekleştirilen araştırmada Ramazan ayında toplumsal medya kullanım alışkanlıkları ortaya konuldu. Türkiye genelini kapsayan araştırma, Ramazan ayında toplumsal medya kullanımının arttığını gösterdi. Araştırmaya katılanların 56’sı toplumsal medyayı her gün 1 ila 3 saat ortasında kullandığını belirtirken, yaklaşık 22’si ise toplumsal medyayı günde 4 saatten fazla kullandığını söyledi. “Ramazan ayında iftar ve sahur yemeklerinin toplumsal medyada paylaşılmasını onaylıyor musunuz?” sorusuna ise 65,7’si “Onaylamıyorum” yanıtını verdi.
Üsküdar Üniversitesi ile Toplumsal Medya ve Dijital Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (SODİMER) iştirakinde Ramazan’da toplumsal medya kullanım araştırması yapıldı. Bireylerin Ramazan ayındaki toplumsal medya kullanım alışkanlıklarını belirlemeyi amaçlayan araştırmaya Türkiye genelinden 537 iştirakçi katıldı. İştirakçilerin 316’sı 58,8 oranla bayanlardan oluşurken; çalışmaya katılan 221 erkek iştirakçilerin 41,2’sini oluşturdu. 15-65 ortasındaki iştirakçilerin yaş ortalaması 34,6 oldu. İştirakçilerin 279’u52 oranla evlilerden ve 258’i de 48 oranında bekarlardan oluştu.
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi, SODİMER Bilim Konseyi Üyesi Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal ile SODİMER Lideri Prof. Dr. Levent Eraslan idaresinde gerçekleşen araştırmada pek çok sonuca ulaşıldı.
Araştırmada, cinsiyet, yaş, uygar durum, tahsil seviyesi üzere demografik soruların yanında, toplumsal medya kullanım alışkanlıkları ve tercihleri, WhatsApp kullanım alışkanlıkları, günün hangi vaktinde daha çok kullanıldığı ve nelerin paylaşıldığı üzere soruların yanında dini içeriklere ve iftar saati, namaz saati, fitre ölçüsü üzere birtakım bilgilere ulaşma aracı olarak toplumsal medyanın kullanılıp kullanılmadığı da araştırıldı. 20 sorudan oluşan anketin sonuçları şu biçimde oldu:
Ramazan’da toplumsal medya kullanımı arttı
Araştırmada birinci olarak kullanıcıların toplumsal medya kullanımlarının ramazan ayında nasıl değiştiği araştırıldı. Bu hedefle iştirakçilere yöneltilen “Ramazanda toplumsal medya kullanım müddetiniz arttı mı?” sorusuna bireylerin 81’i evet cevabı verdi.
Ramazan’da toplumsal medya kullanımı 4 saate kadar çıkıyor
Araştırmaya katılan bireylerin 56’sı toplumsal medyayı her gün 1 ila 3 saat ortasında kullandığını belirtirken, yaklaşık 22’si ise toplumsal medyayı günde 4 saatten fazla kullandığını belirtti.
Ramazan’da en çok kullanılan toplumsal medya platformu Instagram oldu
Katılımcılara toplumsal medya uygulamalarının hangilerini kullandıkları sorulup çok seçenekli olarak cevaplandırmaları istendiğinde ise; birinci sırada Instagram geldi (83,4). İkinci sırada Youtube (73,3), üçüncü sırada ise Twitter gelmiştir (53,4). Facebook kullanım oranı 40,5, Linkedin 24,1, Pinterest 17,4, Tik Tok 9,5, Snapchat 9,1, olarak bulundu.
SODİMER Lideri Prof. Dr. Levent Eraslan ve Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal araştırma sonuçlarını kıymetlendirdi.
Daha evvel 2017 yılında SODİMER Lideri Prof. Dr. Levent Eraslan’ın yaptığı Ramazan’da toplumsal medya kullanımı araştırması yaşları 21-55 ortasında değişen 174 üniversite öğrencisi ve mezunu ile yürütülmüştü. 2017’deki araştırma sonucunda da yeniden görsel temalı toplumsal medya araçlarının daha çok tercih edildiği görüldü. Toplumsal medya platformlarında Instagram ve Youtube ön plana çıkmış, WhatsApp mesajlaşma/iletişim aracı olarak hayli sık kullanıldığı belirlenmişti. 2022 araştırmasında da benzeri sonuçlar görülürken, Twitter kullanımının da 50’lerde seyrettiği belirlendi. 2022 araştırmasında, şimdiki haber takip oranı 50’nin üzerindedir. Böylelikle birinci ağızdan haber alma aracı haline gelen toplumsal medya uygulaması Twitter kullanımının da yükselişte olduğu ve 3. Sırada kullanılan toplumsal medya platformu olduğu görüldü.
Eraslan’ın yürüttüğü evvelki araştırmada kümenin neredeyse tamamı Ramazan’da iftar ve sahur yemeklerinin toplumsal medyada paylaşılmasını eleştirerek, bu durumu yanlış ve gereksiz bulmuştu. 2022’de de çoğunluk eleştirse de 25’lik bir kümenin çoka kaçılmadığı durumda olabilir cevabı verdiği görüldü. Onaylamayanlar 65,7 oranında oldu.
Araştırmada dini içeriklerin toplumsal medyadan öğrenilmesi durumu da 2017’den bu yana süregelmiş olduğu ortaya çıktı. 2022 araştırmasında; iştirakçilerin yarıya yakını Ramazan ayı sürecinde, zekât ölçüsü hesaplama, fitre, sadaka verecek kişi arama, bayram namazı saati öğrenme üzere birçok sorunun karşılığını toplumsal medyada aradığını belirtti.
2022 yılı araştırma sonuçları şu biçimde ortaya çıktı:
Ramazan’da toplumsal medya kullanım müddetleri:
1 saatten az: 16,6 (89 kişi)
1-3 saat 56,1 (301 kişi)
4-6 saat: 22,3 (120 kişi)
7 saatten fazla: 5 (27 kişi)
Durum incelendiğinde; günde 4 saat ve üzeri toplumsal medya kullanım oranı 20’yi geçmektedir. 7 saat ve üzeri, tüm gününü neredeyse toplumsal medyada geçirenlerin sayısı 27 kişidir (5).
Kullanılan Toplumsal Medya Uygulamaları:
Instagram: 83,4
Youtube: 73,3
Twitter: 53,4
Facebook: 40,5
LinkedIn: 24,1
Pinterest: 17,4
Tik Tok: 9,5
Snapchat: 9,1
Sosyal medya uygulamalarının hangilerini kullandıkları sorulup çok seçenekli olarak cevaplandırmaları istendiğinde ise; birinci sırada Instagram geldi. (83,4). İkinci sırada Youtube (73,3), üçüncü sırada ise Twitter yer aldı. (53,4). Facebook kullanım oranı 40,5, Linkedin 24,1, Pinterest 17,4, Tik Tok 9,5, Snapchat 9,1, olarak bulundu. Ramazan’da toplumsal medya grafiği aşağıdaki üzere oldu:
Birinci sırada kullanılan toplumsal medya uygulamaları:
Instagram: 56,1
Twitter: 19,9
Youtube: 11,4
Facebook: 7,3
LinkedIn: 3,3
Diğerleri 1’in altında birinci sırada tercih ediliyor.
Hangi vakitte daha çok toplumsal medyayı denetim edersiniz?
Bütün vakit dilimlerinde denetim ederim, fark etmez: 34,8
Sabah ile iftar ortasında: 30,4
İftar ve sahur ortasında: 28,9
Sahurdan sonraki vakit diliminde: 6
Hangi vakitte daha çok toplumsal medyayı paylaşımı yaparsınız?
Bütün vakit dilimlerinde denetim ederim, fark etmez: 39,4
Sabah ile iftar ortasında: 26,1
İftar ve sahur ortasında: 30,8
Sahurdan sonraki vakit diliminde: 3,7
Ramazan ayında iftar ve sahur yemeklerinin toplumsal medyada paylaşılmasını onaylıyor musunuz?
Onaylamıyorum: 65,7
Onaylıyorum: 8,9
Aşırıya kaçılmazsa onaylıyorum: 25,5
Ramazan ayında toplumsal medya kullanım müddetiniz sizce arttı mı?
Evet, arttı: 81
Hayır, artmadı: 16,2
Ramazan ayında toplumsal medya kullanımımı askıya alırım: 2,8
İftar öncesi toplumsal medya kullanım amaçları
Haber takibi yapmak: 54,7
İş maksatlı: 34,1
Dizi/film izlemek: 25,7
Yemek tanımı incelemek: 24,1
Müzik dinlemek: 23,7
Başkalarını takip etmek: 22,6
İftar, sahur, namaz saatleri üzere bilgileri öğrenmek: 15,1
Fotoğraf, görüntü çekip paylaşmak: 11,6
Dijital oyun oynamak: 11,4
İlahi, dua, dini içerikleri incelemek: 11
Spor içerikleri: 10,6
Din adamlarını takip etmek: 4,9
Özlü kelamlar (veciz, düşünür sözleri): 4,9
Diğer seçeneği: 1’in altında
İftar sonrası toplumsal medya kullanım amaçları
Haber takibi yapmak: 51,3
İş gayeli: 31,9
Dizi/film izlemek: 30,8
Yemek tanımı incelemek: 8,4
Müzik dinlemek: 23,5
Başkalarını takip etmek: 24,6
İftar, sahur, namaz saatleri üzere bilgileri öğrenmek: 7,5
Fotoğraf, görüntü çekip paylaşmak: 11,4
Dijital oyun oynamak: 13,1
İlahi, dua, dini içerikleri incelemek: 8,4
Spor içerikleri: 10,6
Din adamlarını takip etmek: 5,4
Özlü kelamlar (veciz, düşünür sözleri): 5,4
Diğer seçeneği: 1’in altında
İftar öncesi ve iftar sonrası toplumsal medya kullanım emellerini karşılaştırdığımızda; iftar öncesi iştirakçilerin haber takip oranı (50’lerde) ile iş maksatlı kullanımlarında (30’larda) çok farklılık görünmese de yemek tanımı inceleme emeliyle iftar öncesi kullanım oranı 24,1 iken iftar sonrası bu oran 8,4’e düştü.
Dizi/film izleme oranlarında iftar sonrasında artış gözlendi. İftar öncesi 25,7 olan bu oran, iftar oranı 30,8 olmaktadır. Bununla birlikte müzik dinleme oranlarında farklılık olmamaktadır. Müzik dinleme alışkanlıkları iftar öncesi yahut sonrasında farklılaşmadı.
Dini maksatlarla toplumsal medya kullanımı iftar öncesi daha fazla olduğu ortaya çıktı. İftar vakti, sahur vakti, namaz saatleri üzere bilgilerin denetimi iftar öncesinde 15,1 (81 kişi) iken, iftar sonrasında 7,5’e (40 kişi) düşmektedir. Tekrar ilahi, dua ve dini içeriklerin iftar öncesinde takip edilme oranı daha yüksektir (11; 59 kişi). İftar sonrasında; 8,4 (45 kişi) oranında dini içerikler takip edildi.
Dijital oyun oynama iftar sonrasında biraz daha yükselmektedir. İftar öncesi 11,4 iken iftar sonrasında bu oran 13,1 olmaktadır. Spor takibi, fotoğraf çekip paylaşmak üzere aktivitelerin iftar öncesi ve sonrasında farklılaşmadığı görüldü.
Whatsapp kullanımı
Mesajlaşmak / İletişi kurmak: 92,9
Görüntülü arama: 5,4
4 kişi en çok oburlarının hikâye/ durumlarını denetim etmek maksadıyla kullandığını belirtmiş, 3 kişi ise klasik (görüntüsüz) aramalarını whatsapp kullanarak yaptığını belirtmiştir.
Ramazan ayında toplumsal medya kullanımınız farklılaştı mı?
Evet, farklılaştı: 21,7
Farklılık olmadı: 78,3
Ramazan ayında toplumsal medya kullanımında ne üzere farklılıklar oldu?
Daha az kullanıyorum: 17,4
Kullanım zamanının/vakit diliminin değiştiğini: 12,1
Paylaştığım içerikler değişti: 4,5
Daha fazla kullanıyorum: 8
Ramazan ayında din adamlarının toplumsal medya hesaplarını takip eder misiniz?
Evet takip ederim: 18,8
Hayır takip etmem: 81,2
Ramazan ayı sürecinde, zekât ölçüsü hesaplama, fitre, sadaka verecek kişi arama, bayram namazı saati öğrenme üzere birçok sorunun yanıtını toplumsal medyada arar mısınız?
Evet: 42,2
Hayır: 57,8
Ramazan ayında dizi ya da sinema izleme alışkanlıklarında değişiklik oldu mu?
Artış gösterdi: 11,6
Artış göstermedi: 75,2
Ramazan’da dizi/film izlemiyorum: 13,2
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
